Myśląc o przestrzeni edukacyjnej warto wyjść za szkolne mury - lekcje można bowiem z powodzeniem realizować również poza szkolną salą. - Takie rozwiązanie nie tylko pozytywnie wpływa na rozwój ucznia, lecz także w więk-szym stopniu kształtuje jego postawę. Tematyka przyrodnicza w szkole powinna być realizowana z naciskiem na działania praktyczne, czyli w jak największym kontakcie z szeroko pojętą naturą. Podobnie jest w przypadku przedmiotów humanistycznych, artystycznych, technicznych i wychowania fizycznego - udawadnia Michał Szczepanik. 

Coraz niższe koszty urządzeń elektronicznych oraz powszechna dostępność smartfonów i tabletów pozwala uczniom gromadzić materiał, nad którym mogą dalej pracować w domu lub szkolnej pracowni. Niektórych treści nie da się nauczyć, przebywając cały czas w szkolnej sali. Można w niej wprawdzie zdobyć podstawy wiedzy i umiejętności, ale ich weryfikacja i pogłębianie powinny mieć miejsce w terenie. Zajęcia w plenerze rozwijają postawy uczniów, wyobraźnię przestrzenną i umiejętność obserwacji.

 

źródło: Flickr, Mads Bødker, CC BY 2.0 

 

Ktoś mógłby powiedzieć, że las można obejrzeć na ekranie komputera, ślimaka na zdjęciu, a profil glebowy na animacji komputerowej. Odpowiedziałbym mu, że ma rację, ale nie jest to najlepsze rozwiązanie w czasach, kiedy jeszcze możemy wiele procesów, zjawisk i obiektów obserwować w naturze.

Projekt edukacyjny „Mój las”

Metoda projektu sprawdza się na każdym poziomie edukacyjnym. Pozwala realizować wiele tematów nie tylko z zakresu nauk przyrodniczych. Opisany przykład dotyczy lasu – jego struktury oraz zamieszkujących go organizmów. Uczniowie i uczennice mogą przygotowywać elektroniczne wersje przewodników, umieszczając w nich samodzielnie wykonane zdjęcia roślin, zwierząt i grzybów. W internecie można wyszukać wiele przewodników rozpoznawania gatunków. Przykładem może być klucz do oznaczania płazów. Nie trzeba zabierać ze sobą kilkunastu książek – wystarczy tablet i zapisane na nim wcześniej materiały z internetu.

Wycieczka do lasu powinna być dobrze zaplanowana, musimy określić, co chcemy zobaczyć oraz czego do tego potrzebujemy. W lesie iglastym przy pomocy szpadla można odsłonić profil glebowy, sfotografować go i porównać z ilustracją z podręcznika. Zebrane nasiona i liście mogą posłużyć do opracowania zielników. W lasach gospodarczych dobrze widać zasady gospodarki leśnej – można zobaczyć obszary zrębu, szkółki leśnej czy miejsca dokarmiania zwierząt.

Szczególnie atrakcyjne gatunki drzew można sfotografować z włączoną funkcją tzw. geotagu dostępną w aparatach z modułem GPS. Do danych każdego zdjęcia zostaną wówczas wprowadzone informacje o długości i szerokości geograficznej. Aby je odczytać, należy sprawdzić właściwości pliku – w danych EXIF określone jest miejsce, w którym wykonywaliśmy zdjęcie. Miejsce to możemy następnie odnaleźć w Google Maps, wpisując odczytane współrzędne geograficzne.

Nauka fizyki poprzez zabawę

Wyprawa na plac zabaw daje możliwość przeprowadzenia ciekawych doświadczeń z fizyki w bezpiecznej przestrzeni, a jednocześnie stanowi okazję do świetnej zabawy. Huśtawka może pomóc wyjaśnić uczniom i uczennicom, czym są energia kinetyczna i potencjalna. Samodzielnie wykonane zdjęcia lub film będą stanowić prezentację przemian energii. Wystarczy uchwycić w nagraniu moment, w którym energia kinetyczna wynosi 0, i omówić go. Wykorzystując zjawisko rezonansu, można bardzo wysoko rozbujać huśtawkę – wystarczy dopasować ruchy ciała do okresu drgań własnych huśtawki. Jeśli wrzucimy kamień do zbiornika z wodą, będzie doskonale widać rozchodzenie się fal kolistych. Bawiąc się w puszczanie kaczek, dodatkowo zaobserwujemy ich nakładanie się. Huśtawka wagowa, tzw. „konik”, świetnie nadaje się do wyjaśnienia zasady działania dźwigni i maszyn prostych. Przy użyciu bezpłatnych aplikacji na telefon lub tablet z systemem Android możemy mierzyć natężenie hałasu w różnych miejscach, tworzyć wykresy i interpretować je. Wysokość budynku czy huśtawki można obliczać „na piechotę” z wykorzystaniem wzorów lub za pomocą aplikacji dalmierza. Pomysłów na doświadczenia z fizyki jest naprawdę wiele!

 

Zwierzęta i rośliny

Doskonałym pomysłem na zajęcia terenowe jest wykorzystanie atlasów i kluczy do rozpoznawania zwierząt, grzybów i roślin. Jeszcze nie tak dawno uczniowie i uczennice z książką w ręku uczyli się odróżniać komosę od rdestu – dziś mogą to robić, wspomagając się tabletem. Ciekawą propozycją na zajęcia terenowe jest prowadzenie „bezkrwawych łowów”, podczas których nasi podopieczni wykonują zdjęcia lub kręcą filmy. Uczniom i uczennicom można polecić bezpłatne oprogramowanie na platformę Android, np. program Ptaki Wisły Warszawskiej. W ciekawy sposób zaprezentowane są w nim opisy, zdjęcia i nagrania odgłosów ptaków, które występują nie tylko nad warszawskim odcinkiem Wisły. Inna aplikacja, Amphibian, pozwala identyfikować płazy zarówno na postawie zdjęć, jak i odgłosów.

Ścieżka dydaktyczna

Wytyczenie ścieżki dydaktycznej wokół szkoły lub w innym bezpiecznym miejscu jest dobrym pomysłem ze względu na interdyscyplinarność możliwych działań. Możemy bazować na wiedzy z przedmiotów ścisłych, przyrodniczych, humanistycznych i artystycznych. Uczniowie i uczennice poznają dzięki temu historię, przyrodę i sztukę najbliższej okolicy. Mogą wykonywać zdjęcia, kręcić filmy i przygotować krótkie teksty, które zamieszczą w internecie. Prostymi narzędziami TIK umożliwiającymi publikowanie materiałów w sieci są YouTube, blogi lub coraz popularniejsze notatniki online.

Przykładem takiego działania może być ekotrasa opracowana przez uczniów i uczennice z gimnazjum w Poczesnej. Jest to przykład ścieżki dydaktycznej, którą można pokonać w całości na rowerze lub przebyć tylko jej odcinki podczas wycieczki pieszej.

Trasę ścieżki można zapisać przy pomocy telefonu komórkowego z modułem GPS, a następnie udostępnić w internecie. Bezpłatną aplikacją, która do tego służy, jest Endomondo. Nadaje się ona również do prowadzenia innych rejestrów aktywności fizycznej, np. jazdy na rowerze czy biegania. Coraz częściej uczniowie i uczennice dzielą się swoimi osiągnięciami sportowymi na portalach społecznościowych. Każdy z punktów na trasie, jaką opracowano, można zaprezentować w formie notatki czy filmu, do którego przygotowany jest dostęp za pośrednictwem QR Code. Taki kod można przygotować, wydrukować i nalepić w interesującym nas miejscu lub stworzyć przewodnik zawierający tylko kody. Adres strony taki jak http://sprng.me/lcmL5ysfHyZyez8vOmp1ucm53NmZ2cy5uZzsadzs-2Ly8jMyJudyA2 jest dosyć skomplikowany, więc trudno go przepisać. Jego zamiana na QR Code, który odczytamy za pomocą smartfona z darmową aplikacją, bardzo to ułatwi. Dla ułatwienia przygotowaliśmy skrócony link (http://goo.gl/Ax3I8z), który prowadzi do tego samego miejsca w sieci, co prezentowany kod.
W internecie znajduje się wiele stron generujących QR Code. Można je wykorzystać w przewodnikach i pomocach do gier terenowych czy nawet naklejając je na różnych przedmiotach. Zadaniem uczniów i uczennic będzie znalezienie kodu, odczytanie go i wykonanie zadania.

Lekcje wychowania fizycznego

Wychowanie fizyczne to przedmiot w dużej części realizowany poza budynkiem szkoły. Wyniki, jakie uzyskują uczniowie i uczennice w różnych dyscyplinach, można opracować w arkuszu kalkulacyjnym i tworzyć wykresy obrazujące ich postępy. Ciekawym pomysłem jest też nagrywanie ćwiczeń wykonywanych na lekcji i ich wspólne omawianie z nauczycielem, co pozwala określić mocne i słabe strony techniki oraz wskazać sposób poprawy niedociągnięć i kierunek dalszego rozwoju. Wiele uczennic i uczniów, dopiero analizując taki materiał, jest w stanie zauważyć swoje błędy. Proponuję także polecić uczniom i uczennicom wspomnianą wcześniej aplikację Endomondo Sport Tracker czy też Runtastic.

Funkcjonowanie w przestrzeni

W dobie informatyzacji wiele spraw można załatwić przez internet. Przeprowadzając lekcje biblioteczne, warto zwrócić uwagę na cyfrowe katalogi bibliotek pozwalające wyszukać, zamówić lub zarezerwować wybrane pozycje, a także sprawdzić stan konta czytelnika. Coraz częściej przy urzędach gmin i miast pojawiają się infomaty, w których uczniowie i uczennice mogą wyszukiwać potrzebne informacje. Warto pamiętać, że istnieją specjalne aplikacje na smarftony, które umożliwiają zakup biletu autobusowego czy do kina z dowolnego miejsca.

Prostym zadaniem, które można przeprowadzić w klasie, jest wyszukanie połączeń komunikacyjnych do innego miasta i określenie, w jaki sposób można kupić bilet, nie podchodząc do kasy. Wspomniane wcześniej QR Code występują coraz częściej na przystankach autobusowych i w pojazdach komunikacji miejskiej – za ich pośrednictwem można na niewielkiej powierzchni umieścić sporo potrzebnych informacji, np. rozkład jazdy. Pomysłów na lekcję poza szkołą, szczególnie tych, podczas których wykorzystuje się TIK, jest oczywiście o wiele więcej. Najważniejszą kwestią zawsze powinno być bezpieczeństwo uczniów i uczennic. Pamiętajmy więc, że każde wyjście należy zorganizować zgodnie z obowiązującymi w szkole procedurami. Zachęcam do testowania programów opisanych w artykule, a także do poszukiwania własnych rozwiązań. Nie wszystko musi się od razu udać, ale zawsze warto próbować. Podejrzewam, że również sami uczniowie i uczennice będą mieli wiele pomysłów na ciekawe lekcje poza szkołą. Zapytajmy ich o to!

 

Michał Szczepanik

materiał pochodzi z publikacji przygotowanej w ramach projektu "Aktywna edykacja"

Michał Szczepanik: nauczyciel biologii, wychowania fizycznego i edukacji dla bezpieczeństwa w gimnazjum w Poczesnej i Starczy. Współpracuje z CEO jako kierownik i mentor kursów internetowych. Jest trenerem w programie Aktywna edukacja. Zainteresowań ma wiele i różnych, ale najbardziej interesuje go edukacja globalna i ekologia. W pracy ceni sobie wykorzystanie metody projektu i TIK. Lubi podróże, poznawanie kultur i zwyczajów odległych krajów, jego pasją jest oglądanie filmów dokumentalnych.